Yemen là một trong những quốc gia sản xuất cà phê lâu đời nhất trên thế giới, có lịch sử phong phú từ nhiều thế kỷ trước. Yemen cũng có vị trí địa lý khá cao nên đây là địa điểm tuyệt vời để trồng cà phê, tuy nhiên sự khan hiếm nước trong khu vực khiến hầu hết cà phê Yemen chỉ được chế biến tự nhiên.
Cà phê có mối liên hệ sâu sắc với lịch sử của đất nước Yemen và văn hóa cà phê thế giới cũng bắt nguồn từ quốc gia ít được biết đến này.
Mặc dù cây cà phê có nguồn gốc từ Ethiopia nhưng thức uống cà phê này lại có nguồn gốc từ Yemen, những bằng chứng sớm nhất về việc trồng trọt đã xuất hiện ở Yemen vào thế kỷ 12 và cho đến đầu những năm 1650 Yemen vẫn là nước xuất khẩu cà phê duy nhất trên thế giới thông qua cảng Mocha ở bờ biển Biển Đỏ.
Trong nhiều thế kỷ, cảng Mocha là cửa ngõ duy nhất để bán cà phê ra quốc tế. Được quản lý chặt chẽ bởi những người cai trị Ottoman, hạt cà phê bị cấm rời khỏi Yemen nếu không được rang trước để ngăn ngừa sự nảy mầm.
Gần như tất cả cà phê hiện diện trên thế giới hiện đại, hay các giống cà phê đều có xuất phát điểm từ Ethiopia, và Cảng Mocha ở Yemen. Vậy ta cùng tìm hiểu thêm sự lan rộng của cà phê từ Yemen đến thế giới và liệu cà phê ở Yemen thì sẽ như thế nào nhé!
𝑳𝒊̣𝒄𝒉 𝒔𝒖̛̉ 𝒗𝒂̀ 𝒌𝒊𝒏𝒉 𝒕𝒆̂́ 𝒀𝒆𝒎𝒆𝒏:
Nền văn minh Yemen có từ 3000 năm trước. Đất nước này tồn tại ở Tây Á, nằm ở đầu phía nam của Bán đảo Ả Rập. Ngoài ra, Yemen có chung ranh giới với Biển Đỏ và Vịnh Aden. Đất nước này có Ả Rập Saudi ở phía bắc và Oman ở phía đông.
Nhưng đến đầu những năm 2000, có vẻ như Yemen, do bị căng thẳng bởi các trò chơi quyền lực trong khu vực, những cuộc nội chiến không ngừng đã đẩy nền kinh tế Yemen đi xuống, giá dầu giảm đáng kể và cũng là xương sống của nền kinh tế. Kéo theo ngành nông nghiệp cà phê cũng bị ảnh hưởng trầm trọng.
Thế giới cà phê, hay thế giới cà phê “specialty” dần quên đi sự hiện diện của cà phê đến từ Yemen, kết thúc như một chương đầy hoài niệm trong lịch sử cà phê.
𝑩𝒐̂́𝒊 𝒄𝒂̉𝒏𝒉 𝒄𝒂̀ 𝒑𝒉𝒆̂ 𝒀𝒆𝒎𝒆𝒏:
Hầu hết đều đồng ý rằng cây cà phê ban đầu có nguồn gốc từ các vùng phía tây của Ethiopia. Cà phê được ghi nhận là đồ uống vào đầu thế kỷ thứ 6, được Đế chế Ottoman sử dụng như một loại đồ uống ở miền Tây Yemen vào năm 1450 bởi các nhà sư Sufi thần bí của đất nước này, những người đã sử dụng loại đồ uống này để giúp họ tỉnh táo khi thiền định suốt đêm. Khám phá này đánh dấu sự khởi đầu của văn hóa uống cà phê trên thế giới như chúng ta biết ngày nay.
Yemen thịnh vượng khi cà phê được đưa đến khắp thế giới; vào đầu những năm 1700, gần như toàn bộ thu nhập của đất nước đến từ xuất khẩu cà phê và nguồn cung cà phê của toàn thế giới đến từ Yemen. Nông dân Yemen tận dụng lợi thế về địa hình độc đáo của đất nước họ, nơi có điều kiện khí hậu và môi trường không được coi là điều kiện phát triển lý tưởng cho các loại cây trồng khác. Trong 200 năm, Yemen là nguồn cung cấp cà phê duy nhất cho toàn thế giới. Kết quả của sự bùng nổ này là phần lớn dân số làm nghề nông ở Yemen đã chuyển sang trồng cà phê vào thế kỷ 17 và 18. Ngày nay, không có gì lạ khi bắt gặp những người nông dân Yemen đã trồng cà phê trong nhiều thế hệ cách đây 400-500 năm.
Khi nhu cầu cà phê toàn cầu bùng nổ, các công ty thương mại thuộc địa như các Công ty Đông Ấn của Hà Lan, Pháp và Anh bắt đầu buôn lậu hạt cà phê ra khỏi Yemen và trồng chúng ở các nước thuộc địa. Khởi đầu cho công cuộc lan rộng cà phê trên khắp các vị trí địa lý trên thế giới từ cảng Mocha ở Yemen.
Sau khi cà phê được buôn lậu và lan rộng các lãnh thổ khác, cà phê Yemen dần không thể cạnh tranh vì sản lượng và giá thành dẫn đến thị phần bắt đầu thu hẹp nhanh chóng. Chỉ trong vài thế kỷ, Yemen từ quốc gia xuất khẩu cà phê duy nhất trên thế giới trở thành quốc gia có thị phần rất nhỏ trên thị trường. Đến năm 1800, Yemen chỉ sản xuất được 6% lượng cà phê của thế giới. Ngày nay, nó ít hơn 0,1%.
Ngày nay, việc trồng cà phê gần như đã biến mất. Điều khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn là nông dân Yemen có thể kiếm được nhiều tiền hơn từ việc trồng cây ma túy (cây “qat”) so với trồng cà phê, và do tình hình kinh tế tồi tệ của đất nước, nhiều người đã miễn cưỡng chuyển sang trồng cây này.
Trong khi sự bùng nổ của cuộc nội chiến năm 2014 tạo thêm một lớp nghịch cảnh nữa cho lịch sử Yemen, tương lai của đất nước và cả ngành cà phê chưa bao giờ mong manh đến thế.
Đ𝒂̣̆𝒄 đ𝒊𝒆̂̉𝒎 𝒄𝒖̉𝒂 𝒄𝒂̀ 𝒑𝒉𝒆̂ 𝒀𝒆𝒎𝒆𝒏:
Địa hình ở Yemen rất đa dạng và có ảnh hưởng đáng kể đến việc trồng cà phê. Yemen nằm ở Bán đảo Ả Rập và có các đặc điểm địa hình sau đây:
- Vùng Núi Cao: 1700-2500m
Phần lớn đất đai ở Yemen là núi cao và đồi núi, tạo ra các khu vực trồng cà phê ở độ cao khá lớn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho trồng cà phê Arabica, loại cà phê phổ biến ưa thích độ cao và khí hậu mát mẻ.
- Khí Hậu:
Yemen có khí hậu khô và nóng ở những vùng thấp hơn, nhưng ở các khu vực cao độ, khí hậu trở nên mát mẻ hơn. Các vùng núi cao cung cấp điều kiện lý tưởng cho cà phê Arabica với nhiệt độ đủ mát và độ cao phù hợp.
- Đất Đỏ Chất Lượng Cao:
Nhiều vùng trồng cà phê ở Yemen có đất đỏ chất lượng cao, có nhiều khoáng chất và độ thấm nước tốt, giúp cà phê phát triển mạnh mẽ và có hương vị độc đáo.
- Vùng Biển Đỏ và Các Cảng:
Có các vùng trồng cà phê gần các cảng biển, đặc biệt là cảng Mocha, nơi cà phê từ Yemen thường được xuất khẩu ra thế giới.
Quy trình sản xuất hạt cà phê Yemen vẫn được giữ nguyên trong hơn 500 năm. Trang trại gia đình nhỏ trồng cây trên ruộng bậc thang tạo nên cảnh quan Yemen. Cây cà phê được trồng theo phương pháp cũ, không sử dụng bất kỳ loại hóa chất nào. Khi quả chín, chúng sẽ được hái bằng tay.
Những chiếc cối xay cà phê chủ yếu được quay bằng lừa hoặc lạc đà. Ngay cả khi máy nghiền chạy bằng động cơ xăng nhỏ, tiến độ vẫn chậm với số lượng sản phẩm nhỏ. Chỉ những hạt cà phê già và có hương vị đậm đà hơn mới được xuất khẩu vì chúng có giá cao hơn. Lãnh thổ trồng giống cà phê cổ xưa này là ở vùng đất có độ cao và hay bị hạn hán. Mặc dù các yếu tố chế biến này làm tăng thêm sự hiếm có của những loại cây trồng có năng suất thấp này, nhưng nó cũng tạo nên nét đặc trưng trong hương vị đặc biệt của Cà phê Yemen.
𝑪𝒂̀ 𝒑𝒉𝒆̂ 𝒀𝒆𝒎𝒆𝒏 𝒄𝒐́ 𝒈𝒊̀ đ𝒂̣̆𝒄 𝒃𝒊𝒆̣̂𝒕?
Cà phê Yemen thường được trồng ở độ cao lớn 1700 - 2500m ở các vùng núi của đất nước, điều này mang lại cho cà phê vị chua tươi sáng, hương trái cây và một hậu vị đậm đà chocolate khó lẫn.
Cà phê cũng được chế biến theo phương pháp truyền thống bằng phương pháp chế biến khô - “natural”.
Một số hương vị và mùi thơm phổ biến có trong cà phê Yemen bao gồm chocolate, nhục đậu khấu, quế, trái cây sấy khô. Cà phê Yemen thường được mô tả là có hương vị phức tạp và nhiều lớp.
Để mua được cà phê từ Yemen không đơn giản, và giá thành cũng cao. Nhưng chắc chắn cà phê từ Yemen sẽ có những dấu ấn rất đặc biệt mà không nơi đâu khác có được!
Cùng chào đón, sự trở lại của cà phê đến từ Yemen và xem liệu cà phê Yemen sẽ thể hiện mình như thế nào ở phân khúc “specialty” nhé!
Nguồn tham khảo:
Comments